Devi Yenmek: Davut ile Golyat Hikayesi ve Sanattaki Yeri

Senem Yorulmaz
10 Ağu
5 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 20 Eki

Davut ile Golyat hikayesi bir kahramanlık hikayesi olarak sanat tarihinde pek çok kere işlendiğini gördüğümüz bir hikaye... Bu yazımda hikayeyi özetleyip konunun işlendiği eserlerden en çok dikkat çekenleri paylaşmaya çalışacağım. Baştan söyleyeyim, derinlikli bir konuya dair uzun bir yazı sizi bekliyor.

Dini Anlatı

Davut ve Golyat'ın (Calut) hikayesi Tevrat'ta, Samuel bölümünde geçer. Bölümde İsrailliler ve Filistlilerin savaşmak üzere karşı karşıya geldiği, fakat ilk saldırıya geçenin aralarındaki vadiden ilerlemesi gerekmesi sebebiyle savunmasız kalacağı, bu yüzden iki tarafın da saldırıya geçmediği anlatılır. Filistli dev, güçlü savaşçı Golyat, tepeden tırnağa zırhlarla kuşanmış, 3 metreye yaklaşan boyu ile korku salmaktadır, İsrailli askerlerin karşısına geçip kırk gün boyu meydan okur; "Karşıma çıkacak biri yok mu?"

Karşısına çıkacak kişiyle düelloya tutuşacaklar, kim kazanırsa, diğer tarafın efendisi olacak, kaybeden tarafı kendine köle yapacaktır. Golyat seslenir: "İsrail ordusuna meydan okuyorum! Benimle dövüşecek birini çıkarın karşıma!"

Kral, Golyat ile savaşacak ve onu yenecek askere büyük bir hediyenin yanında kızını verecek, ailesini de ömür boyu vergiden muaf tutacaktır, yine de bırakın onunla savaşacak cesarete sahip olmayı, İsrailliler dehşetli bir korku içindedir... bir kişi hariç.

Davut, babası İşay'ın en küçük oğludur, iyi lir çalabilen, güzel görünümlü, yürekli bir gençtir, babasının sürüsüne çobanlık yapmaktadır. Golyat'ın meydan okumasını duyunca Kral Saul'a gider, onunla savaşmak istediğini söyler. Saul önce kabul etmez; "Sen gençsin, o ise gençliğinden beri savaşçıdır, onunla savaşamazsın!" dese de Davut "Bir aslan ya da ayı sürümden bir kuzu kaçırınca ona saldırır, kuzuyu ağzından alırım. Bu Filistlinin sonu da aynı olacak" diyerek Kralı ikna eder, fakat Kral onu verdiği zırhları giymesi için ikna edemez. "Bunlarla yürüyemiyorum çünkü alışkın değilim" diyerek zırhları çıkarır, cebine 5 tane taş, eline ise sapanını alır ve Golyat'ın karşısına çıkar.

Malcolm Gladwell'in Yorumları

Malcolm Gladwell TEDX konuşmasını yapıyor.

Malcolm Gladwell, Davut ile Golyat hikayesine özel bir merak besleyen, farklı bakış açıları sunabilen ve olaylar arasında sıradışı bağlamlar kurması ile bilinen bir yazar ve gazeteci. Hikayenin geri kalanını onun bakış açısıyla bir arada anlatarak, bahsedeceğim sanat eserlerini farklı açılardan ele alabiliyor ve aktarabiliyor olmayı hedefliyorum.

Golyat karşısından gelen Davut'a, "Ben bir köpek miyim ki değneklerle üzerime geliyorsun? Yaklaş bana ki etlerini gökteki kuşlara ve yerdeki hayvanlara yem edeyim!" diye bağırır. Gladwell burada hikayeye başka bir açıdan bakmamıza yardımcı olabilecek birkaç ipucu olduğunu savunuyor. Birincisi, Davut'un elinde sadece bir değnek vardı, oysa Golyat değneklerden çoğul olarak bahsetmişti. Golyat bir devdi, öyleyse bu, akromegali denen gelişim bozukluğundan muzdarip kişilerde görülebilen, beynin görme merkezindeki etkilerden biri olan çift görme şeklindeki semptomlarından biri olabilir miydi? İkincisi Golyat'ın "Yaklaş" sözüydü, görme bozukluğu yaşayan ve çok da hızlı hareket edemeyen birinin, kendinden ufak birine söyleyebileceği bir söze benziyordu. Görme bozukluğu yaşayan bir kişiye uzaktan yapılan bir saldırı, şartlarda eşitliği bozuyordu.

İki taraf birbirine saldırmak üzere ilerler, Davut cebinden bir taş alıp sapanıyla fırlatır, taş Golyat'ın alnına çarpıp saplanır ve Golyat yere yığılır. Hemen koşup devin üstüne çıkan Davut, Golyat'ı kınından çıkardığı kendi kılıcıyla başını keserek öldürür. Bir sapan ve taş ile bir dev nasıl öldürülebilirdi ki? Malcolm Gladwell bu olayı ise şöyle açıklıyor:

Golyat ağır bir savaşçı idi, üstündeki ağır zırhlar ve başında tunç miğferi ile, karşısında eşit şartlarda savaşabileceği birini bulmayı beklerken elindeki sapanı kullanmada oldukça tecrübeli Davut ile karşılaşmıştı. Davut'un kullandığı sapan, balistik hesaplamalar yapıldığında, yeterince iyi de kullanılırsa 45 mm'lik bir el tabancasınını yarattığı etkiyi yaratabilecek tahribat gücüne sahip bir silaha dönüşüyordu; üstelik Gladwell'in deyimine göre Davut'un seçtiği taşlar normalin iki katı yoğunluğa sahip baryum sülfat taşlarıydı.

Gladwell'e göre her zaman Davut'un olağandışı bir cesaret örneği göstererek, yalnızca Tanrı'dan aldığı güç ile bir devi yendiğine dair bir hikaye olarak duyduğumuz bu hikayenin böyle farklı bir yönü vardı. Davut'un zırh giymeyi kendini iyi tanıdığı için reddetmesiyle bize verdiği "kendini bil" mesajının yanında bu hikayenin bize vermeye çalıştığı bir diğer mesaj, "bir devin her zaman düşündüğümüz kadar güçlü olmayabileceği ve bir çobanın ise cebinde taşları olabileceği" idi.

Sanat Tarihindeki Yansımalar

David with the head of Goliath - Caravaggio

Işığın ve karanlığın resimdeki ustalarından biri Caravaggio'nun bu eserinde, ışık ve gölge kullanımının iyiden iyiye dramatize ettiği bu sahnede esas tüyler ürpertici olan, elinde Golyat'ın başıyla karanlıklardan beliren Davut'un da, başı kesik Golyat gibi sanatçının kendisini tasvir ediyor olma ihtimali bence... Evet, bu resimdeki Golyat tasviri sanatçının otoportresidir. Caravaggio'nun bu resmi yaparken Golyat olarak kendisini resmetmesindeki motivasyon neydi? Bununla ilgili fikir yürütebilmek için resimdeki David'in kendi gençlik hali mi yoksa asistanlarından biri olan, aynı zamanda bir ilişkide bulunduğu söylenen ressam Cecco del Caravaggio mu olduğunu biliyor olmak gerekir; ancak sanat tarihçilerinin genel yorumuna göre ressam David ile kimi resmetmiş olursa olsun resimdeki her iki figürü de kendi iç benliğiyle özdeşleştirmiştir ve bu resim bir "ikili otoportre"dir.

Zafer kazanmış David, kutlama yapar gibi görünmüyor. Düşmanının elinde tuttuğu başına acımayla karışık bir tiksinti veya üzüntü ile bakıyor. Başı hafif eğik, diğer elinde hala Golyat'ın kılıcını tutuyor. Kılıçta önemli bir mesaj var: H-AS OS harfleri, Humilitas Occidit Superbiam kelimelerinin kısaltması: Latincede "Alçakgönüllülük Gururu Öldürür". Ressam belki Davut'un Tevrat'ta anlatılan, gençliğindeki zina, dolaylı olarak ölüme sebep olma ve otoriteyle çatışma, ardından pişman olup af dileme öykülerini kendine benzetmişti ve Davut'un Golyat ile olan karşılaşmasını bir iç hesaplaşma ve nihai olarak bir pişmanlık, kefaret veya af dileme sahnesi olarak kişiselleştirmişti. Bunu da şimdiki gururlu ve günahkar halini, genç ve belki çok hata yapmadan önceki haline mağlup kılarak göstermişti. Neticede zaferlerin en büyüğü, insanın kendisini yenmesi idi.

David - Michelangelo

Floransa'nın büyük ustası Michelangelo'nun 5 metrelik şaheseri, konuyu ele alan diğer eserlerin aksine Davut'un Golyat'a saldırmadan önceki anını konu alır. Sanatçının tek parçadan oluşan devasa bir mermer kütlesini yontarak 3 yılda tamamladığı Davut heykelinin detaylarını inceleyelim...

Davut iri gözlerini uzakta bir noktaya dikmiş. Omzundan sapanını alıp içine bir taş yerleştirecek ve savurmaya başlayacak. Vücudu idealize edilmiş, genç, güçlü ve sağlıklı bir görünümde. Michelangelo’nun dönemin teknolojisi ile böyle kusursuz detaylara sahip bir heykel yapmış olmasından ise hakkıyla bahsedemiyorum bile; bazı insanlar tarihe adını boşuna yazdırmıyor diyelim.

Hikayede Davut seçtiği çakıl taşlarını çoban dağarcığının cebine koyduktan sonra Golyat'a doğru ilerler, ancak heykelde çıplak tasvir edilmiştir, taşları koyması için bir cebi bulunmaz. Doğanın ya da Tanrı'nın kusursuz eserini olduğu gibi göstermek amacıyla Rönesans döneminde heykeller kıyafetleri olmadan yorumlanmıştı: onu örtmek değil, yüceltmek gerekliydi. Ayrıca kusursuz yapısıyla insan bedeni gerçek insandan daha mükemmel gösteriliyordu (bkz. Leonardo'nun Vitruvius adamı).