Zerafetten Gelen İhtişam: Art Nouveau Stilini İnceliyorum
- Senem Yorulmaz
- 20 Tem
- 4 dakikada okunur
Kıvrımlı çizgiler, ince ve narin bitki çizimleri, masalsı bir anlatım... Bu akımda her unsur bir peri masalından gelmiş gibi. Hayalperestlerin rüyalarını süsleyen, sanat akımları arasında bence en zarif ve dekoratif olanı Art Nouveau, doğayı sanata taşırken sanatı da insan hayatına taşımayı hedefliyordu. 1800’lerin sonundan itibaren Avrupa ve Amerika’da doğan stil, farklı isimlerle anılarak birçok ülkeyi etkisi altına aldı. Sonunda öncü bir stil olarak grafik, mimari, cam sanatları, resim, dekorasyon, sinema gibi sanat dallarında karşımıza çıktı. Bu yazımda çok sevdiğim bu akımın en önemli eserlerinden birkaçını ve bu akımı neden çok sevdiğimi paylaşmak istiyorum…
Art Nouveau (ar nuvo şeklinde okunur), Fransızcadan Türkçeye “Yeni Sanat” olarak çevrilebilir. Farklı ülkelerde farklı isimlerle 18.yy sonu ve 19.yy başında etkili olmaya başladığında, o dönem yaşanan sanayileşme ve seri üretimdeki artışın, el işçiliği ve zanaatkarlığı geri plana atmasına bir tepki olarak ortaya çıkmıştı. Güzelliğin günlük yaşamın bir parçası olması mümkündü: bu düşünce ile günlük objelerde, mimaride ve dekorasyonda stilin etkileri görülmeye başlandı.
Resim ve Grafikte Art Nouveau
Art Nouveau akımının en önemi örneklerinin mimari, dekorasyon ve tasarım eserleri olduğu söylense de bence akımın ruhunu yansıtmada en başarılı eserler grafik ve resim alanında verildi (Resime aşık olduğum için torpil yaptığımı düşünmeyin, ressam olmam bu konuda tarafsızlığımı bozmuş değil; ancak bu akımın ve eserlerinin ressam yönümü beslediği su götürmez bir gerçek). Özellikle ürün tanıtımları için hazırlanan afiş ve poster tasarımları, akımın tüm özelliklerini taşıyarak, sanatın günlük hayata dahil edilmesi amacına hizmet etmişti: ürün afişlerinde, tanıtım posterlerinde çiçekten taçlarıyla, açık tenli, rüyada gibi görünen kadınlar, uzun ince yapraklı bitkiler, narin çiçekler, floral desenler; pastel renkler kullanılarak tasvir edildi. Ortaya izledikçe izlemek istediğimiz, gözlerimizi okşayan, zarif ve ahenkli eserler çıktı…
Çek ressam ve grafik sanatçısı Alphonse Mucha'nın taş baskı eserlerinden örneklerle başlamak isterim; iddialı bir ifade olabilir ama Art Nouveau'yu Art Nouveau yapan sanatçı bence kendisidir... Mevsimler, Günün Vakitleri, Çiçekler, Ay ve Yıldızlar gibi nefis serilere imza atmıştır. Bu seriler haricinde müthiş ürün tanıtım afişleri de bulunur, bunlardan birkaç örnek paylaşıyorum. İncelerken düşünmenizi isterim; sanatçı ekspresyonist olmak zorunda mıdır? Sanat eseri mesaj iletme kaygısı taşımadan sadece olguların içindeki güzelliği gösterme amacı taşıyabilir mi, yoksa bu onu sadece zanaatten ibaret mi yapar? Peki o olguların içindeki güzelliğe işaret ederek amacını yerine getirmiş olamaz mı? Eserleri inceledikten sonra buna kendi adınıza karar verin.
Resimde Art Nouveau demişken Gustav Klimt ve altın döneminden bahsetmemek olmaz. Şimdilerde popüler kültürün bir öğesi haline gelen The Kiss dahil, Klimt’in altın döneminde yaptığı eserlerde art nouveau öğeleri güçlü bir sembolizmle beraber işlenerek ikonikleşmiştir. Kullandığı zengin desenler incelendiğinde bitkiler, organik formlar, çiçeklerle bezeli kadın desenleri görülür. Sanatçı akımı kendi süzgecinden geçirerek, doğum, yaşam ve ölüm temalarını, imzası haline gelen altın renkle işleyerek ilham verici eserler üretmiştir.
Mimaride ve Cam Sanatlarında Art Nouveau
Akımda demir ve bol cam kullanımı mimaride ayırt edici özellikler olarak ortaya çıktı. Kıvrımlandırılan demir metro istasyonlarında, kapılarda, raylarda, yapı içlerinde, trabzan, pervaz gibi örneklerde kullanıldı. Cam kullanımına ağırlık verilmesi ise yapılara ışıklı iç ortamlar kazandırdı ve akım cam boyama eserler sayesinde güçlü bir sanatsal dile sahip oldu. Cam, sanatta çok daha eskilerden beri kullanılmaktaydı (bkz. gotik dönem) fakat bana kalırsa baharın ruhunu taşıyan art nouveau akımı, özellikle içinden gün ışığı geçen pencerelerde kullanılan cam boyama eserlere tartışmasız en yakışan akımdır. İnce demir pervaza vuran sarı güneş ışığının, yarı opak boyayla boyanmış, rengarenk cam çiçekler ve yaprakların içinden geçerek mekanın içine düşürdüğü renkleri hayal edin. Buna iç mekanlarda kullanılan çiçek motifli ve yuvarlanmış hatlara sahip kapı, merdiven, mobilyaları, ekleyin. Oluşan atmosferin büyüleyici olmadığını söyleyemezsiniz.
Fin
Doğanın güzelliğini günlük hayata taşıma amacıyla çıkılan yol amacından saptı, eserler ulaşılamaz fiyatlara eriştiğinde akımın sonu geldi. Hala dünyanın her yerinde örneklerini görebiliyoruz, ülkemizde özellikle Beyoğlu'nda akıma ait mimari şaheserler bulunuyor.
Peki, Art Nouveau eserler ne anlatıyordu? Üretilmelerinin güzellikler yaratma gayesinden başka nedeni var mıydı, yoksa sadece dekoratif miydiler?
Yukarıda de sormuş olduğum soruya kendi cevabımla bitirmek isterim. Sanat nedir, zanaat nedir tartışmasına girecek değilim; ben de bir yapıtın sanat eseri kabul edilmesi için, en az bir kişi için bir anlam taşıması gerektiğine inanırım. Güzellik ve zerafetin vücut bulmuş hali olan Art Nouveau eserler bu anlamda tartışmalıdır... Fikrimce, duygularınıza dokunan, size ilham veren, fikir veren, hayal kurduran, harekete geçirten, mutlu eden yapıtlar bunu ister içinden taşan güzellikle, ister başka şekilde yapıyor olsun, sanat eseridir ve amacına hizmet ediyor demektir. Taşıdıkları anlam da tam olarak budur. Bu yüzden bu akımı çok severim ve bendeki yeri diğerlerinden ayrıdır, çünkü ilk bakıştan itibaren içimi mutlulukla doldurmakla kalmaz; eserleri incelerken gördüğüm zarif figürler, onları çevreleyen çiçekler ve filizler bana umudu, her şeyin zerafet ve güzellikle yapılabileceğini ve bir şeyi yapmanın en erdemli yolunun bu olduğunu hatırlatır...
Senem Yorulmaz
20 Temmuz 2025, Pazar
Yorumlar